Mimari proje, birçok aşamadan geçen ve emek sarf edilen aynı zamanda bilgi, beceri ve birikim isteyen bir çalışma sonucu ortaya çıkar.

Mimari proje çizimi ve mimari proje aşamalarını ve bir projenin ortaya çıkmadan önce neler gereklidir, neleri yapılmalı ve neler yapılmamalıdır bunlardan bahsetmek gerekirse aşağıda sıralayacağımız açıklamalar mimari proje için işinize yarayacak satırlar olabilir. Burada yapacağımız mimari proje açıklamalarına ek daha birçok şey eklenebilir ama genel anlamda olması gerekenleri sizlerle paylaşmak isteriz.

Mimarlık bölümü öğrencileri veya mimari proje çizdirmeyi, mimari proje hazırlatmayı düşünen herkesin işine yarayacağını düşündüğümüz bir makale olması dileğiyle, mimari proje konusunda gerekenleri sizlerle paylaşmak isteriz.

Mimari proje için ilk yapılması gereken analiz işlemidir. Bu hem mimari projeyi hazırlayacak olan mimar tarafından yapılmalı, hem proje talebinde bulunanlar tarafından yapılmalıdır. Mimari proje birçok bileşenin bir araya gelerek en mükemmelini aramaya benzer. Yani, mimari proje mükemmel olmasa bile mükemmele yakın olmak zorundadır. Bu yaşam alanlarınızın kaliteli kullanılmasından tutun da, çevre mimarilere uyumluluk, şehir mimari yapısına uygunluk, hava şartlarına uygunluk gibi birçok kavramı bir araya getirmek demektir.

Mimari analiz nasıl yapılır?
Yapılacak mimari proje analizini sıralamak gerekirse; alan analizi, eğimler, güneş konumları, yeşil alanlar, risk verileri, bunu, deprem, doğal felaketler, afetler olarak belirlenmiş standartlar olarak da betimleyebiliriz. Bunun yanında doğa dışı yer sarsıntıları, otoyol kenarı veya tren hemzemin geçitlerine yakınlıklar da ayrıca göz önünde bulundurulmalıdır. Ulaşım ve çevresindeki yaşam alanlarını ekleyerek analizlerimiz devam ettirebiliriz. Bu analizleri doğru tespit ederek, mimari projenin en doğru şekilde ilerlemesini sağlayacak verileri bir araya getirebiliriz.

Kullanıcı analizleri de mimari projenin en temel taşlarından birini oluşturur. Mimari proje ve tasarımın istenilen verimlilikte olabilmesi ve gerçekleşmesi için bu analizi de çok iyi yapmak ve doğru dokunuşları gerçekleştirmek gerekir. Kullanıcı analizi için kullanıcı gereksinimlerini iyi tespit etmek gerekir. Mimari projelerde kullanıcı analizleri mimari projeden projeye farklılıklar gösterir. Adından da anladığımız üzere artık mimari projenin kişiselleştirme bölümü olarak da isimlendirebileceğimiz kısımdayız.

Burada eğer kişiye özel bir proje yapılıyorsa o kişilerin yaşam şartları, alışkanlıkları, gereksinimleri, estetik anlayışları, yaşam alanı anlayışları önemlidir ve iyi gözlemlemek ve iyi analiz etmek gerekir. Toplu yaşam alanı tasarımı ve mimari projesi çalışılacaksa, bunun için gerekli şartları deneyim kazanarak ve iyi araştırmalar yaparak sonuçlandırmak gerekir. Mesela, bir okul mimari projesi hazırlıyorsak, öğrencilerin, öğretmenlerin, velilerin, çalışan diğer personelin ihtiyaçlarını tam olarak belirlemek gerekir. Yine, bir kütüphane mimari projesi hazırlanıyorsa ona göre ihtiyaç analizi yapmamız gerekecektir. Bir bağ evinin ihtiyaçlarıyla, bir apartman dairesi veya villanın analizi kesinlikle farklıdır ve o doğrultuda analiz yapılmalıdır.

Peki, buradan şu sonuca ulaşabilir miyiz? Bir mimari tasarım yaparken, mimari tasarımın ilk ayağı iyi bir kullanıcı analizidir diyebilir miyiz? Evet, buna cevabımız kesinlikle evet olacaktır. Mimari proje tasarımının en önemli ayağı, iyi bir analizle başlar.

Mimari projenin ana fikrini, bir konsept oluşturma ve konsept çalışmasıyla ortaya çıkarırız. Bu oluşturacağınız konsept çalışması, mimari projenin ana fikrini ve bu fikrin ortaya koyulabilmesi için gereken çalışma metotlarını iyi bir çalışmayla ortaya çıkarmak olacaktır. Konsept çalışması, yapacağımız mimari projenin tüm detaylarının yer alacağı geniş ve anlaşılabilir bir özetidir. Mimari proje tasarımına başlamadan önce yukarıda bahsettiğimiz konuları iyi irdelemek ve çalışmak gerekir yoksa ne tasarım yapan mimar olarak siz mutlu olursunuz, ne de mimari proje talebinde bulunan taraf mutlu olabilir.

Artık mimari projesinin çizim aşamasına geçme vakti gelmiş kabul edilebilir. Peki, çizim aşamasında önceliğimiz nedir?

Mimari proje tasarım aşamasında Bubble Diyagramı nedir sorusunu yanıtlayalım dilerseniz. Kısaca açıklamak gerekirse, mekânlar arasında daha yakın ilişkiye sahip olanları bir araya getiren, yaşam senaryosunu belirginleştiren ve bu konuyu netleştiren çalışmanın adı mimari Bubble Diyagramı’dır. Şimdi bu diyagramla ilişki şemaları netleşir, hangi odaların yan yana geleceği ve koridor yerleşimi netleştirilir.

Önemli not;  mimarlar nasıl proje çizer, sorusunun yanıtı, mimari projelerin sürekli geri dönüşleri de içeren feedbackler ile beslenen bir dönüşümden oluştuğudur.  

Bir mimari proje tasarımı yapan mimarın Bubble Diyagramı çizerken unutmaması gerekenler nelerdir?
Manzara faktörü, Kuzey yönü, kullanıcı  veya işverenin hangi mekanı hangi cepheye istediği (bu çoğunlukla salon ve evin aktif kullanılan bölümlerinin güney cephesine baktırılması, yatak odası gibi daha az kullanılan hacimlerin ise kuzeye baktırılması şeklinde isteklerle sonuçlanırken, şahsen yatak odalarının güney cephede olmasını tercih ederdim)

Topoğrafik veriler (arsa eğimi, kot durumu vs..)

Çekirdek çözümleri (merdiven, asansör vs.)

Tasarımcının ihtiyaç programından yapı tasarımına geçiş aşamasına Bubble Diyagramı projenin temelini oluşturmaktır. Bubble Diyagram ile yazılı ihtiyaç programı görsel bir tasarım aracına dönüşür ve mimari tasarım şekillendirmesi başlamış olur.

Bubble Diyagram tamamladık ve mimari leke çalışmasına sıra gelmiş bulunuyor. Mimari leke çalışması nedir?

Çizim sürecinde, leke çalışamsı, buble diyagramın geliştirilmiş hali olarak da adlandırılabilir. Biraz daha konuyu açacak olursak, buble diyagramın gelişmiş hali ama çizilecek mimari projenin ve planın da ilkel halidir diyebiliriz. Karakalem çalışmasının tercih edildiği bu çalışmalar eskiz kağıtlarına veya dosya kağıtlarına da çizilebilir bu tamamen mimari tasarımı yapan mimara kalmıştır. Günümüzde birçok mimar bu çalışmaları da bilgisayarlar aracılığıyla tablet kullanarak da yapmaktadır. Leke çalışmasını yapmak istemeyen bir mimar mimari projenin şekillenmesinde oldukça zorlanır ve bu çok doğaldır. Leke çalışması mimari projenin antrenman alanı diyebiliriz. Leke çalışmasında sadece mimari plan değil, mimari proje alanının dış mekanlarla bağlantısı da sağlanır.

Son aşamada artık mimari projenin tasarım olarak ortaya çıkarılması gelir. Plan, kesit, görünüş, cephe tasarımları, vaziyet planı gibi çizimler gerçekleştirilerek proje tamamlanma aşamasına geçilir.